در این نشست که به همت مجله عصر اندیشه و با همکاری مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا و فرهنگسرای اندیشه برگزار شد، چهره‌هایی همچون ژولین پلیسیه پژوهشگر دانشگاه تولوز فرانسه، آیت‌الله سیدمحمد قائم‌مقامی استاد حوزه و دانشگاه، قاسم پورحسن استاد دانشگاه علامه طباطبایی، سیدجواد میری عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، حجت‌الاسلام محمدرضا زائری مدیر مجموعه فرهنگی سرچشمه، شریف لکزایی هیئت علمی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، علیرضا صدرا استاد دانشگاه تهران، بهروز فرنو رئیس بنیاد حکمی فلسفی علمی فردید، سیدمجید کمالی عضو هیئت علمی دانشکده فلسفه دانشگاه تهران، فرزاد جهان‌بین استاد دانشگاه امام خمینی(ره) قزوین، قاسم تبریزی پژوهشگر تاریخ معاصر، سجاد نوروزی مدیر فرهنگسرای اندیشه، مالک شجاعی جشوقانی سردبیر فصلنامه تخصصی نقد کتاب فلسفه، کلام و عرفان، هله پتگر نویسنده و هنرمند نقاش، سهیل کریمی مستندساز و ... حضور داشتند.
*دنیای امروز پاسخ‌های فست‌فودی می‌طلبد نه فیلسوفانه!
در ابتدای این نشست، ژولین پلیسیه درباره دفاع از فلسفه و کاربردی کردن آن گفت: یک غیر فیلسوف می‌تواند این بحث را مطرح کند برای اینکه وارد بحث شویم باید نخست به تعریفی از فلسفه بپردازیم این تعریف به معنای دوست داشتن حکمت است و حکمت هم به واقع ملکه دانستن حقیقت است.
وی با اشاره به اینکه فیلسوف بر فلسفه احاطه دارد و فردی است که حکمت و حقیقت جو است، توضیح داد: فلسفه در شخص فیلسوف تجلی می‌یابد اما برای جوان امروزی تنها یک واحد درسی است.
پلیسیه در ادامه گفت: فلسفه به تعبیر یکی از فیلسوفان در رأس امور است و اگر خادم دنیا شود به علم غیر مفیدی تبدیل می‌شود به ویژه اگر در خدمت قدرت فاسد هم قرار بگیرد!
این پژوهشگر فرانسوی اظهار داشت: نقدی که امروز می‌توان به فیلسوفان وارد کرد این است که چرا فلسفه منزوی شده و فیلسوف به عرصه قدرت ورود نمی‌کند، فلسفه امروز غرب، فلسفه مضاف است. فیلسوف معروفی در فرانسه است که به حکم فلسفه، حکم جنگ در لیبی را صادر می‌کند اما فلسفه در ایران که کشوری اسلامی است به تبع فلسفه‌ای اسلامی است که با توجه به حاکمیت مبتنی بر ولایت فقیه حاکم است که در آن روحانیون فلسفه خوانده‌اند.
وی با طرح این پرسش که چرا فیلسوف در سیاست دخالت نمی‌کند، گفت:مهمترین نوع ارائه خدمت به جامعه از راه قدرت حاکم می‌شود و شاید برای پاسخ یافتن این پرسش به شرایط امروز حاکم بر جهان نگاهی دوباره باید بیاندازیم، امروزه سرعتی از اطلاعات در جهان حاکم است و دنیای امروز به پاسخی فست فودی نیاز دارد نه پاسخی فیلسوفانه اما فیلسوف برای تصمیم گیری نیاز به تأمل دارد.
*تمجید از پرفسور بونو و حجت‌الاسلام خسروپناه
در ادامه این مراسم، از پرفسور بونو و حجت‌الاسلام خسروپناه به دلیل تلاش مجدانه در علوم انسانی و دفاع تمام‌قد از فلسفه با اهدای لوح تقدیر و هدایا تجلیل به عمل آمد. در این بخش آیت‌الله محمد قائم‌مقامی به پروفسور بونو و قاسم پورحسن به حجت‌الاسلام خسروپناه هدیه و لوح یادبود تقدیم کردند. همچنین به رسم یادبود تمثال چهره این دو استاد برجسته توسط حجت‌الاسلام محمدرضا زائری و سجاد نوروزی به آنها تقدیم شد. پرتره این دو استاد توسط سیدعلیرضا ذاکری از هنرمندان خوش‌ذوق کشورمان ترسیم شده و نمایشگاهی از آثار او در سالن برپا بود.
*حقیقت بدون فضیلت معنا ندارد
در ادامه مراسم، آیت‌الله قائم‌مقامی طی سخنانی عنوان کرد: یکی از تعاریف فلسفه، تأمل در حقیقت و مطالبه آن است، حقیقت برای طالب آن بر زندگی ارجحیت دارد.
وی در ادامه افزود: عمق درجات حقیقت آن گونه بر انسان تجلی می‌یابد که انسان طالب آن حقیقت را بر زندگی ترجیح می‌دهد و با خود می‌گوید اگر حقیقت را بفهمم، زندگی ارزش دارد و اگر نفهمم، زندگی هیچ گونه ارزشی ندارد.
آیت‌الله قائم‌مقامی با بیان اینکه مطالبه حقیقت بدون مطالبه فضیلت امکان پذیر نیست، گفت: فهم درست مستقل از فضیلت نیست و لازمه دنیای مدرن تفکری است که انسان فکر می‌کند می‌تواند حقیقت را بدون فضیلت درک کند اما یکی از اتفاقات مبارک عصر ما به برکت انقلاب اسلامی این است که جهان متوجه شد انسان نمی تواند حقیقت را بدون درک از فضیلت فهم کند.
وی همچنین یادآور شد: تعریض بنده از فیلسوفان این است که فلسفه جای ستایش دارد درعین حال جای نکوهش نیز دارد. نکوهش بنده این است که چرا فیلسوف حاضر نیست تا انتهای راه به طلب حقیقت برود!
آیت‌الله قائم‌مقامی با اشاره به فیلسوفان بزرگی نظیر افلاطون و سقراط که طالب حقیقت هستند، افزود: جای تعجب این است که چرا فیلسوفان حاضر نیستند فضیلت خواهی را به وحی و نبوت برسانند.
* عصراندیشه تاکنون هیچ کمک دولتی دریافت نکرده است
پس از سخنان آیت‌الله قائم‌مقامی، پیام فضلی نژاد سردبیر مجله عصراندیشه به مناسبت یک سالگی انتشار این مجله در سخنانی کوتاه گفت: عصراندیشه حاصل تلاش جوانان دغدغه‌مند در حوزه علوم انسانی، پایداری انقلاب اسلامی و اسلام ناب است.
وی ادامه داد: تا به‌حال هیچ کمک دولتی به مجله ما نشده، این در حالی است که هر روز شاهد برگزاری همایش‌های فرمایشی با فاکتورسازی‌های میلیونی هستین، در حالی که کل هزینه همایش امروز ما کمتر از 5 میلیون تومان است.
فصلی‌نژاد در پایان سخنان خود از اساتید حاضر در جلسه درخواست کرد برای کمک به مجله عصر اندیشه دست به قلم شوند و دغدغه‌های خود را در حوزه علوم انسانی روی کاغذ بیاورند.
پس از سخنان سردبیر عصر اندیشه، مجری مراسم به کسالت آیت‌الله سیدحسن سعادت مصطفوی و عدم حضور این مدرس شهیر فلسفه سینوی در مراسم اشاره کرد؛ سپس پیام صوتی آیت‌الله مصطفوی به دومین شب علوم انسانی پخش شد.
مدیرگروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) در پیام صوتی خود گفت: بنده قصد داشتم در دومین شب علوم انسانی خدمت آقایان برسم و مطالبی را راجع به فلسفه اسلامی به خصوص فلسفه سینوی ـ که بنایش بر تعقل محض است ـ بیان کنم، اما متاسفانه من به دلیل کسالت موفق نشدم. اما در عین حال سفارش می‌کنم سعی کنید که علوم عقلی از دستمان نرود. ریشه فلسفه در شرق و در ایران بوده و من اصلاً عقیده ندارم که فلسفه از یونان آمده است. بنابراین علوم انسانی ما ـ مخصوصاً فلسفه ـ گوهرگرانبهایی است که جوانان و همه ما باید آن را حفظ کنیم. یادم است که یک زمانی آقای فروزانفر رئیس دانشگاه می‌گفتند: من از این می‌ترسم یک روزی چنان فلسفه از میان ما برود که به جای تدریس شرح اشارات و شفا و ... ناچار شویم از مستشرقین اروپایی استفاده کنیم. ترس امروز من هم این است. الان متأسفانه تعداد واحدهای دروس فلسفی بسیار کم شده است، لذا باید همه تلاشمان را بکنیم که فلسفه اسلامی از دستمان نرود.
پس از پخش این سخنان، کیک تولد یک سالگی مجله عصر اندیشه بریده شد و حاضران در سالن انتشار هشت شماره از این مجله فرهنگ و علوم انسانی را جشن گرفتند.
* منتقدان و معاندان فلسفه به فلسفه خدمت می‌کنند
بخش پایانی دومین شب علوم انسانی به برگزاری میزگرد «دفاع از فلسفه» با حضور کریستین یحیی بونو فیلسوف و الهی‌دان فرانسوی، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، ژولین پیلیسیه پژوهشگر فرانسوی و سجاد نوروزی مجری‌کارشناس اختصاص داشت.
حجت الاسلام خسروپناه با بیان اینکه بحث‌اش دفاع از فلسفه و کاربردی کردن آن دو ضرورتی است که نیازی به تبیین ندارد، گفت: دفاع زمانی صورت می‌گیرد که هجمه‌ای صورت گرفته باشد آیا اصلاً کسانی که به فلسفه حمله می‌کنند مانند تفکیکی‌ها و اخباری‌گری‌های نوین در حال خدمت به فلسفه هستند؟ سوالی که پیش می‌آید این است که آیا حمله به فلسفه خوب است؟ به عقیده من همه جریان‌های مختلف فلسفی حتی جریان‌های فلسفه ستیز و فلسفه‌گریز به نوعی به فلسفه خدمت می‌کنند، چون دفاع از فلسفه در بالندگی آن تاثیر دارد.
وی در ادامه توضیح داد: در تاریخ اسلام می‌بینیم که اگر فلسفه نقد می‌شود قدرت می‌گیرد و فیلسوفان در مواجهه با نقد فلسفه از حلم برخورد هستند. آیا فلسفه‌ای که در حوزه و دانشگاه تدریس می‌شود می‌تواند برای ایران امروز کاربردی باشد و آیا فلسفه کاربردی جمله‌ای متناقض‌نما است؟ فلسفه یک امر انتزاعی است اما آیا مباحث انتزاعی را می‌توان انتظار داشت که وارد مباحث عینی شوند و در نهایت کاربردی کردن فلسفه به چه معناست؟
* فلسفه اگر به انسان‌سازی نیانجامد، معطل است!
در ادامه این بحث بونو طی سخنانی عنوان کرد: فلسفه چگونه می‌تواند کاربردی شود؟ پیش‌تر فلسفه تنها بحثی نظری نبود بلکه به معنای انسان‌سازی و رسیدن به رستگاری مطرح می‌شد.
وی با اشاره به اینکه فلسفه مدرن به سمت نظری شدن حرکت کرده تا جایی که امروز نیاز به تحول دارد، افزود: سوال من این است که فلسفه چه کاربردی داشته و دارد؟ در گذشته، فلسفه یک روش معرفتی با غایت انسان‌سازی بود اما اگر این فلسفه به انسان‌سازی نرسد معطل است و این انسان‌سازی به معنای خودسازی، جامعه‌سازی و امروز به معنای جهانی‌سازی است.
این فیلسوف متأله فرانسوی با طرح این پرسش که چالش‌های امروز چیست و چه چیزی باید در دنیا کاربردی شود، اظهار داشت: علم مدرن بزرگترین لطمه را به دین زده است و جایگاه دین و فلسفه را گرفته است. در قرن هفدهم دین جدیدی در جهان معرفی شد که آن علم گرایی بود و در آن دوره مردم تصور می‌کردند که علم می‌تواند پاسخ گوی تمام نیازهای آنها باشد اما تا جنگ جهانی علم قداست خود را از دست داد.
بونو با تأکید بر اینکه علم قرن نوزدهم و بیستم دچار غروری کاذب شده است اما امروزه علم بسیار متواضع شده است، افزود: چرا که عالمان متوجه شدند که علم به تنهایی پاسخگوی تمام نیازهای انسان نیست و سرمنشأ امکان و محال علوم ارسطو بوده است. انسان خودبه خود متافیزیسین است بنابراین اگر می‌خواهیم به چالش‌های مهم امروز پاسخ دهیم باید پاسخ نسبیت گرایی را بدهیم و این پاسخ یک صورت متافیزیکی، عقل گرا و واقع گرا دارد.
وی در پایان یادآور شد: فلاسفه در این دوره از علوم روز جدا شده و نقششان در جهان کمرنگ شده است.
*نقصان فلسفه سینوی در دنیای امروز
همچنین حجت الاسلام خسروپناه در ادامه این میزگرد عنوان کرد: این بحث که غرب فلسفه را کنار گذاشته است، صحیح نیست امروزه غرب دیگر با فیلسوفانی که دارای نظام فلسفی باشند مواجه نیست و آخرین فیلسوف نظام مند نیز هگل است.
وی در ادامه افزود:فلسفه امروز غرب گرایش پوزیتویستی و اگزیستانسیالیستی دارد و ما شاهد فلسفه‌های متعدد در غرب هستیم، نظیر فلسفه رسانه، تکنولوژی و حتی هایدگر هم برخوردار از یک نظام فلسفی نیست.
خسروپناه با بیان اینکه هنوز علم و تکنولوژی غربی مبتنی بر فلسفه است، گفت: دنیای فلسفه غرب چند موج را پشت سر گذاشته است که شامل قرون هفدهم، هجدهم و اوایل قرن نوزدهم و اواخر قرن بیستم است.
وی با بیان اینکه فلسفه اسلامی امروز از دو کاستی رنج می‌برد، گفت: کاستی اول اینکه فلسفه اسلامی هنوز مبتنی بر فلسفه هستی، نفس، معرفت و الهیات است ما اگر فلسفه اسلامی را با دنیای امروز بتوانیم پیوند بزنیم، نیاز است تا با کمک مبانی فلسفه وارد علوم دیگری مانند فلسفه انسان، تکنولوژی، رسانه، تعلیم و تربیت و ... شویم تا بتوانیم انسانی اقتصادی، سیاسی، اداری و تربیتی را تربیت کنیم که این امر در فلسفه سینوی وجود ندارد. دوم اینکه فلسفه باید مبانی، روش و کارکرد علم را مشخص کند و در این رابطه نیز فلسفه اسلامی نقصان دارد.
پلیسیه نیز طی سخنانی در این میزگرد به بحث چگونگی نظریه شناخت اسلامی با فهم متدولوژی اشاره کرد و گفت: بنده در ارتباط با اقتصاد صحبت می‌کنم، یک دانشجوی اقتصاد با هر یک از علوم انسانی موضوع بحث را پژوهشگر مشخص می‌کند زمانی که بنده موضوع طرح می‌کنم باید خط و مشی داشته باشم و این خط و مشی به علم معنی می‌بخشم. بنابراین من دانشجوی اقتصاد مسلمان می‌توانم از اهداف فلسفه اسلامی استفاده کنم.
دومین شب علوم انسانی با اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء به امامت آیت‌الله قائم‌مقامی در نمازخانه فرهنگسرا و صرف شام و گرفتن عکس یادگاری به پایان رسید.
